Sayfalar

846 ) VALİ VE SİYASET !..

   

27 Mayıs 1960'dan önceki ortam hazımlı ve hoşgörülü değildi. Zor günler yaşıyorduk. O günkü deyimiyle Örfi İdare'nin (sıkıyönetim) yürürlükte olduğu yerlerde uygulama sıkı yapılıyordu. Parti kongreleri düzenlemek, toplantılar yapmak, gösterilerde bulunmak, yasaklar arasındaydı..
O sıralarda CHP, kurultayını toplamak istemiş. Başkentte bu iş olmayacak. Sıkıyönetimin bulunmadığı il aramışlar. Değerli dostum Ekrem Amaç, Bursa'yı önermiş : "Orada rahatsız edilmeyiz. Toplantımız düzen içinde yapılır" demiş.
Teklif onanmış. Ben de Bursa Valisiyim. Devir nazik. Toplantı ve Gösteri Yasasının hükümleri lastikli. Uygulayanlarda anlayış büyük rol oynuyor. Parti genel başkanları bir yere gidecek olsa, karşılama ve uğurlamada tören düzenlemek yasak. Üç arabadan fazlasına izin yok. Öyle kafilelerle gitmek olmuyor. Toplantının Bursa'da yapılması kararından -Allah biliyor ya- hiç memnun olmadım. Durup dururken başıma dert açılmıştı. Rahmetli İsmet İnönü nereye giderse, orada olay çıkıyor. Bu işi nasıl hadisesiz atlatacağımızı kara kara düşünüyorum..
Bu sırada CHP Bursa İl Yönetim Kurulunu temsil eden başkan ve bazı üyelerin beni görmek istediğini haber verdiler. İçlerinde dostum rahmetli Sadrettin Çanga da var. O zamanlar Bursa'da avukatlık yapıyor. Sonradan milletvekili oldu.. Geldiler ve konuştular :
"Genel Başkanımız geliyor. Biliyorsunuz, Uşak ve Kayseri'de olaylar çıktı. Bursa'ya böyle şeyler yakışmaz. Burada bir olay çıksın istemiyoruz. Genel Başkanımız Mudanya tarafından yolcu gemisi ile gelecek. İl İdare Kurulu olarak oraya gideceğiz. Sayın İnönü'ye layık bir karşılama yapmak istiyoruz. Sizinle konuşmaya geldik. Nasıl hareket edelim ?.."
Kendilerine şu cevabı verdim :
"Bir vali, yasaları uygulamakla görevlidir ; bilirsiniz. Yürürlükte bulunan Gösteri Yürüyüşleri Kanunu eskisi gibi görkemli karşılama törenlerini yasaklıyor. Yasa hükümlerine siz de uymak zorundasınız. Anlaşalım. Öyle hareket edersek, olay çıkmaz.."



Tartıştık. Sonunda Sayın İnönü'nün üç otomobille karşılanmasına, vilayetin de bir trafik arabasını kafilenin önüne koyarak kuralları kontrol etmesine karar verildi. Mutabakatın dışına çıkmayacaklarına söz verdiler.
Emniyet Müdürünü çağırdım. Kararımızı aynen söyledim. Zaten sorun, müdürün durumundan kaynaklanıyordu. Kendisi CHP'ye yakın. Yerli DP'liler kuşku duyuyorlar. Durumu ben de biliyorum. Şüpheler boş değildi. Nitekim 27 Mayıs'tan sonra Müdür Şekip Karamolla, Emniyet'ten ayrılarak CHP'den parlamentoya girdi. Bugün rahmet-i rahmana kavuştuğu için söylemiyorum, mert kişiydi. Siyasi inancını saklamazdı ; ama bunu, görevine karıştırdığını da görmedim. Kararımızı bildirince şöyle dedi :
"Mudanya-Bursa arası 25 kilometre. Yol üzerinde köyler var. Bazıları geçit gibi, büyük yerleşim merkezleri. Buralardan kafileye katılımlar olursa ne yapacağız ? Biz önlemeye kalkışacağız, onlar dinlemeyecekler, olay çıkacak.."
"Yol, Allah'ın yolu" dedim. "Kafilenin arkasına düşenin, kendi işine mi gittiği, yoksa yasaya aykırı iş mi yaptığı bilinmez. Bu, subjektif bir iştir, idare edeceksiniz. Olay çıkmasına meydan verilmesin.."
Öyle de yaptık. Gösteriş olsun diye kafileye katılmak isteyenler olmuşsa da müdahale edilmedi. Olay çıkarılmadı. Sayın İnönü, 10 Ocak 1960 günü sessiz sedasız kente geldi. O zamanlar Altıparmak semtinde bulunan parti merkezine indi.



Halk tetikte. Sayın İnönü'nün Bursa'da ve parti merkezinde olduğu kısa zamanda duyuldu. Bina önünde birikenler ve alkışlayanlar oldu. Emniyete şu talimatı vermiştim :
"Dikkat edilecek nokta, trafiği aksatmamak, açık tutmaktır. Akış normal devam ettiği sürece müdahale yapılmasın."
Öyle de yaptılar, trafiğin bozulmasına meydan vermediler. İzdihama mani olmaya çalışılıyor, Sayın İnönü'nün bir an evvel parti binasından ayrılmasının sağlanmasına gayret gösteriliyordu. Ben makamımda idim. Telefon çaldı. İçişleri Bakanı arıyormuş. Bakanla aramda şu konuşma geçti :
"Vali Bey, İnönü geldi mi ?"
"Geldiler efendim. Şu anda Halk Partisi merkezinde bulunuyor. Yakında çıkacak, toplantı yerine gidecek. Onu bekliyoruz. Her şey normal geçiyor. Bir olay çıkmadı."
"Siz olay çıkmadı diyorsunuz ama parti merkezi binası önüne ahali birikmiş, genel başkanı alkış yağmuruna tutuyorlarmış. Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nerede kaldı ? Bunlar yasak değil mi ? Tabii Vali Bey makamında oturursa, böyle olur !.."
Anlaşılan bazı işgüzarlar telefonla haber vermişler, ileri geri laflar söylemişler. Alındım. Şu karşılığı verdim :
"Parti merkezi önünde bazı kişilerin alkış tuttuğu doğrudur ; fakat trafik açıktır. Kanun hükümlerine aykırı bir yan bence yok. Şu noktayı hatırlatmak isterim. Zat-ı âliniz, Bakansınız. Şu anda beni görevden almaya yetkilisiniz. Ben yasaların kuralalrını uygulamakla görevliyim. Nasıl uygulanacağı bana ait bir haktır. Ben, Emniyet Müdürlüğünden, Kaymakamlıktan geçerek bu makama geldim. Derece derece yükseldim. İşimin ayrıntılarını başkalarından öğrenmek istemiyorum. Memnun değilseniz, yerimi terk etmeye hazırım" dedim ve cevap beklemeden telefonu kapadım..
Aradan beş-on dakika geçti. Telefon yine çaldı. O zamanlar otomatikten konuşulmuyor. Şehirlerarasında çalışan bir bayan çıkıyor, "Sizi Ankara'dan arıyorlar" diyor, sonra bir başka bayan, arananın neresi olduğunu öğrendikten sonra konuşma başlıyor..
Bu sefer öyle olmadı. Doğrudan doğruya Adnan Menderes'in sesiyle karşılaştım :
"Kara gözlerinden öperim. Biraz evvel yapılan telefon konuşması yanımda geçti. Galiba seni kızdırdılar."
"Bakana kızmak haddim mi ? Yeter ki ben onu kızdırmış olmayayım. Bana, 'İsmet Paşa'yı alkışlayanlar var, Gösteri Yürüyüşleri Kanunu nerede kaldı ?' dendi. Buralarda sıkıyönetim yok. İstanbul Vilayetinde maç yapılamadığı için, Bursa'ya kaydırıyorlar. Geçen hafta Fenerbahçe'nin maçı vardı. Karşı takımı yendiler. On beş bin kişi, stadyumdan havaalanına Lefter'i omuzlarında taşıyarak uğurladı. Kanuna göre, kim olursa olsun uğurlama da yasak, karşılama da ! Bursa'daki güvenlik kuvvetlerinin sayısı elvermedi, hiçbir şey yapamadık. İsmet Paşa, Lefter de mi değil ? Koca Bursa şehrinde CHP'nin binlerce oyu var. Elbette 200-300 kişi alkış tutar. Herkes DP'li olmaya mecbur mu ? Bakan, 'Kanun nerede kaldı ?' derken bunu düşünmüyor mu ? Biz, olay çıkarmaya değil çıkarsa önlemeye çalışıyoruz" dedim..
Menderes güldü : "Alındığın anlaşılıyor. Bildiğin gibi yapman için telefon ediyorum" dedi.



Fakat olay kapanmadı. Aradan bir süre geçti. Bu sefer İnönü'yü karşımda buldum.
"Sana teşekkür için telefon açtım" dedi. "Örnek valisin. Kanun adamı böyle olur. Bir hükümet mevcut olduğunu Bursa'da anladım. Hiçbir olay çıkmadı. Arkadaşlar arzu ediyor, akşama bizimle yemek yer misin ?.."
Hoppala !.. Kurt politikacı beni valiliğimden edecek..
"Tebriklerinize teşekkürler" dedim. "Ben görevimi yaptım. Davetinize gelince, şartları biliyorsunuz. DP'nin yemeğine gitmiyorum ki, sizinkine geleyim.."



Diyeceğim şu : Yöneticiler yasaları uygularken yansız olmaya mecbur olduklarını unutuyorlar bazen ! Bugünkü meslektaşlarımın da çektiklerini biliyorum. ABD'de valilerin seçimle gelmesine gıpta ediyorum. Seçim bize uygun bir sistem olduğu için değil, belki bu yolla tarafsızlık daha iyi sağlanır diye düşünüyorum..



İHSAN SABRİ ÇAĞLAYANGİL'in TANJU CILIZOĞLU tarafından hazırlanan, "Kader Bizi Una Değil, Üne İtti" adlı kitabından alınmıştır.   

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK