Sayfalar

516 ) BURSA'DA MEŞRUTİYET KUTLAMALARI...

       

   Ümit Bayazoğlu'nun, "Hatırda Kalmaz, Satırda Kalır" adlı güzel kitabında yer alan "aykırı" portrelerden biri de Naciye Neyyal Hanım'a ait.. Bu hanım, tam bir Osmanlı bürokratı olan Mehmet Tevfik (Biren) Bey'in eşi. 
   Mehmet Tevfik Bey (1876-1956), İmparatorluğun kaos sürecinde ağır sorumluluklar yüklenmiş, Mülkiyeli bir yönetici. Bir süre Yıldız Sarayı'nda görev aldıktan sonra Kudüs Valisi tayin edilmiş. Sonra Selanik, ardından Konya, Yemen, Bursa, Ankara Valisi olmuş. "İttihatçı-İtilafçı kavgası"nda taraf olmayarak, bir "ihtisas adamı" kalmayı tercih etmiş. Bu sayede ve bu şartlar altında Devlet Şurası ve Divanı Muhasebat Reisliği de yapmış. Artık İmparatorluğun bütünüyle dağıldığı, işgal altında olduğu bu dönemde Maliye Bakanlığı'na getirilmiş. Devlet kurumlarına olan sadakati, yansız, kayırmasız yöneticiliği sayesinde Cumhuriyet döneminde de dışlanmayıp, tersine, günümüzün İTÜ'si olan Yüksek Mühendis Mektebi'ndeki görevine devam etmiş. Nihayet emekli olduktan sonra çekildiği köşesinde anılarını yazmaya başlamış..
   Mehmet Tevfik Bey'in, aynı zamanda ressam olan eşi Naciye Neyyal Hanım (1869-1960), bir portre ressamı.. Ansiklopedilerimizde anılan ilk kadın ressamlarımız arasında o da var.. O da uzun ömrünün son sahnesinde, eşi gibi, hatıratını yazmaya başlıyor. Yazımızın başlığını taşıyan konu da Fatma Rezzan Hürmen tarafından hazırlanan, onun hatıratından..

"Bursa Valisi Mehmet Tevfik Bey, Said Paşa'dan gelen telgrafı okuyunca önce gözlerine inanamadı, sonra bir daha okudu ; Said Paşa telgrafında, 'Sadrazam tayin edilerek devletin başına geçtiğini ve Meşrutiyet ilan edildiğini' müjdeliyordu. Mehmet Tevfik Bey, o makamda buluna birinin asla düşmemesi gereken bir gafletle derhal şehir meclisini toplayıp yeni sadrazamdan henüz gelmiş telgrafı okudu ve ardından 'Yaşasın Hürriyet !' diye bağırdı. O bağırınca diğerleri de bağırdı ve sonra tek tek sarılıp öpüştüler. 
Vali Bey oradan hızını alamayıp koşa koşa evine geldi, aynı müjdeyi eşi Naciye Neyyal Hanım'a da verdikten sonra, 'Bundan sonra nasıl valilik edildiğini görecekler, Bursa'yı hürriyet içinde mamur hale getireceğim' diyerek, odanın içinde bir aşağıya bir yukarıya heyecanla gidip gelirken karısına Meşrutiyet'in faydalarını anlatıyordu..
Ertesi gün, Vali Bey sabırsızlıkla İstanbul postasını beklemeye başladı. Çünkü o gün gazeteler ilk defa sansürsüz çıkacaktı. Eşine, 'Bak şimdi gör, artık gazetelerde şimdiye kadar neşredilmeyen nice hakikatler ortaya çıkacak' diyerek yeni gelen gazeteleri açtı. Hayret !.. Meşrutiyet'ten bahis yoktu !.. Sadece Said Paşa'nın sadaretine dair, o da küçücük bir haber vardı. Buna fena halde sıkılıp gazeteleri odanın ortalık yerine fırlattıktan sonra eşine, 'Ya Meşrutiyet gelmemişse ; ya bu bir düzenden ibaretse, ben mahvoldum !' dedi..
Vali Bey ve eşi Naciye Neyyal Hanım o geceyi, tek lokma bir şey yemeden sabaha kadar uykusuz geçirdiler. Düşündükçe ikisini de evham bastı. Öyle ya, bu Said Paşa Meşrutiyet düşmanı değil miydi ? Halbuki yerine geçtiği Sadrazam Ferit Paşa, 'Meşrutiyet ilan etmezsek Balkanlar'ı kaybederiz' dememiş miydi ? Ne oluyordu böyle ? Kuzu kurda mı teslim ediliyordu ? 
Neyse ki ertesi gün, Bursa İttihat ve Terakki Kulübü'ne, Merkez-i Umumi'den gönderilen bir telgraf yüreklere su serpti. Evet, Meşrutiyet ilan edilmiş, memlekete hürriyet gelmişti..
O gün Bursa Valisi Mehmet Tevfik Bey'i hükumet konağında pek çok insan tebriğe gelmişti. Bu yetmemiş gibi ertesi gün de toplanan halk, bilir bilmez 'Yaşasın Hürriyet, kahrolsun istibdat' diye bağırarak Vali Bey'in evine gittiler. Gürültüye ayaklanan karı-koca, kapının önünde giderek büyüyen kalabalığı pencereden endişeyle izliyordu. Bu sırada omuzlara alına biri hürriyetten bahsetti, Vali'yi ve Meşrutiyet'i övdü. O zaman Mehmet Tevfik Bey'e de kapıya çıkarak gelenlere bir nutuk atması farz oldu. Naciye Neyyal Hanım alkıştan, ıslıktan kocasının ne dediğini duyamadı. Sonra bir Kur'an getirdiler, Vali Bey bir elini Kur'an'a koyarak, Meşrutiyet'e sadık kalacağına dair imanı ve namusu üzerine yemin etti.
Konuşması bittikten sonra, herkes birer birer gelip hürmetle elini öptü. Vali Bey'in önünde adeta bir resmigeçit yapılıyordu. Derken birkaç genç subay geldi ve Vali'yi içeriye davet edip kapıları kapattırdı. Meğer bu gençler Cemiyet mensubuymuş ve Mehmet Tevfik Bey'i istibdat taraftarları tarafından yapılabilecek olası bir tecavüze karşı korumak için, böyle davranmışlar..
Vali Bey genç subayları savuşturduktan sonra eşinin yanına döndü, 'Aman hemen ellerimi yıkamalıyım, o kadar çok kişi öptü ki !' deyip lavaboya koştu. Sonra o gün gelen İstanbul gazetelerini açtı. Nihayet endişe bertaraf olmuştu, sanki dün susanlar onlar değilmiş gibi bugün tüm gazeteler dört kol çengi, zil takmış oynuyordu !..
O gün gazetelerde Meşrutiyet kutlamalarının yanı sıra bir haber daha dikkat çekiciydi : 'İstanbul hapishanelerindeki siyasi mahkumlar ile adi mücrimler salıveriliyorlar.' Bu haber, Bursa'da heyecan yarattı. Hapishanedekiler 'Biz de çıkacağız' diyerek vaveylaya başladılar. Bazı subay ve jandarma kumandanları da mahkumlara arka çıkıyordu. 'Mademki Payitaht'takiler salıveriliyorlarmış, biz de buradakileri serbest bırakalım, zaten hapishane binası sağlam değil, sonunda kapıları filan kırıp çıkarlarsa daha fena olur, elimizde bunlara mani olacak asker de yoktur' dediklerinde, Vali Mehmet Tevfik Bey, 'Bu hususta acele etmeyelim. Ben Babıali'ye yazarım, belki de oradan bunların salıverilmesi için bir emir gelir' dediyse de dinleyen olmadı. Neticede halk İstanbul'da yapıldığı gibi hapishanelere hücum ederek mahkumları serbest bıraktırdı. Kanlı katiller de dahil olmak üzere, mahkumların hepsi sokaklara döküldü..
Bursa'da Meşrutiyet'in ilanını takip eden günlerde gayet sansasyonel bir de cinayet işlendi. Cinayet ne kelime, linç olayı yaşandı. Abdülhamid'in eşlerinden birinin kopuk bir akrabası vardı : Fehim Paşa derlerdi ona. Beyoğlu, Galata başta olmak üzere, ordu gibi çetesiyle İstanbul'u haraca bağlamıştı. O kadar gemi azıya almıştı ki, sonunda Abdülhamid dahi ondan rahatsız olunca, Bursa'ya sürgün edilmişti. Ama huylu huyundan vazgeçer mi ; o burada Bursalılara da kan kusturuyordu. İşte bu Fehim Paşa Meşrutiyet'i işitmiş, halkın gazabından kaçmak için delik ararken, Yenişehir civarında görülmüş, önü kesilip süslü arabasından alınarak oracıkta paramparça edilmişti..
Bursa hapishanesinin resmi emir gelmeden ve kendisine rağmen resmen boşaltılması ve ardından Fehim Paşa'nın adliyeye teslim edilecek yerde, hemen oracıkta icabına bakılması Vali'yi endişeye gark etmişti. 'Bundan sonra nasıl valilik edileceğini görecekler' diyen Vali Bey, Meşrutiyet'in ilanından birkaç gün sonra istifaya zorlandı. Yerine Cemiyet'ten torpilli biri tayin edildi. Mehmet Tevfik Bey ile Naciye Neyyal Hanım'ın Meşrutiyet'e olan inancı Hürriyet'in ilan edildiği tarihte sona erdi.."  






       

Hiç yorum yok:

Hürriyet

KAYNAK OLARAK KULLANDIĞIM KİTAPLAR..
-------------------------------------------------------
1.DEVLET-İ ALİYYE.I...HALİL İNALCIK 2.OSMANLILAR..HALİL İNALCIK
3.İMP.'UN EN UZUN YÜZYILI..İLBER ORTAYLI
4.SON İMP. OSMANLI..İLBER ORTAYLI
5.TARİHİN IŞIĞINDA..İLBER ORTAYLI
6.OSM. TOPLUMUNDA AİLE..İLBER ORTAYLI
7.OSM.'YI YENİDEN KEŞFETMEK..İ.ORTAYLI
8.BATILILAŞMA YOLUNDA..İLBER ORTAYLI
9.OSMANLI TARİHİ..A.DE LAMARTINE
10.OSMANLI..CAROLİNE FİNKEL
11.OSM.İMP.TARİHİ..NICOLEA JORGA
12,BÜYÜK TÜRK..NICOLEA JORGA
13.YENİLMEZ TÜRK...NICOLEA JORGA
14.TÜRKİYE TARİHİ..ED.SİNA AKŞİN
15.OSM.DÜNYASI VE İNSANLARI..GÜLGÜN ÜÇEL
16.OSMANLI ORDUSU..GÜLGÜN ÜÇEL-AYBET
17,BU MÜLKÜN SULTANLARI..NECDET SAKAOĞLU 18.YENİÇERİLER..REŞAT EKREM KOÇU
19.SON PADİŞAH..YILMAZ ÇETİNER
20.SORULARLA OSM. ..ERHAN AFYONCU
21. SOKOLLU ...RADOVAN SAMARCIC
22. OSM.İMP.TARİHİ...A.CEVDET PAŞA
23. OSM.GERÇEĞİ..ERDOĞAN AYDIN
24. FATİH VE FETİH..ERDOĞAN AYDIN
25.KADINLAR SALTANATI..A.REFİK ALTINAY
26.DOĞU'YA BAKIŞ..GERALD MACLEAN
27.AT SIRTINDA ANADOLU..FREDERIC BURNABY
28.ABDÜLMECİD..HIFZI TOPUZ
29.ŞAH SULTAN ..İSKENDER PALA
30.FLORANSA BÜYÜCÜSÜ..S.RUSHDIE
31.TARİHİMİZLE YÜZLEŞMEK..EMRE KONGAR
32.PARİS'TE BİR OSM.SEFİRİ..ŞEVKET RADO
33.TARİHİN SAKLANAN YÜZÜ..ÇETİN ALTAN
34.OSM.İMP.'DA SON 300 YIL..ALAIN PALMER
35.KONSTANTİNİYYE..PHİLİP MANSELL
36.TÜRKİYE'NİN SİYASİ İNTİHARI..CENGİZ ÖZAKINCI
37.BU VATAN BÖYLE KURTULDU..EROL MÜTERCİMLER
38.16.YÜZYILDA İSTANBUL..METİN AND
39. ERKEN MODERN OSMANLILAR.. VIRGINIA H. AKSAN-DANIEL GOFFMAN
40."POPÜLER TARİH" VE "NTV TARİH " DERGİLERİ
41.İKİNCİ ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
42.HAYAT..AYŞE KULİN
43.DEVRİM VE DEMOKRASİ..NUMAN ESİN
44.BİR NUMARALI TANIK..KURTUL ALTUĞ
45.İHTİLALİN MANTIĞI..Ş.S.AYDEMİR
46.KUTSAL İSYAN...HASAN İZZETTİN DİNAMO
47.KUTSAL BARIŞ...HASAN İZZETTİN DİNAMO
48.ÇÖL KRALİÇESİ...JANET WALLACH
49.YÖNETMENLER,FİLMLER,ÜLKELER..A.DORSAY
50.AY HIRSIZI...SUNAY AKIN
51.ONLAR HEP ORADAYDI...SUNAY AKIN
52.KULE CANBAZI...SUNAY AKIN
53.LÜZUMSUZ BİLGİLER ANSİKLOPEDİSİ..TAMER KORUGAN
54.PRENS..NİCCOLO MACHİAVELLİ
55.İSTANBUL'DA BİR ZÜRAFA..SUNAY AKIN
56.KIZ KULESİNDEKİ KIZILDERİLİ..S.AKIN
57.AH BEYOĞLU,VAH BEYOĞLU..SALAH BİRSEL
58.İSTANBUL-PARİS..SALAH BİRSEL
59.YAVUZ'UN KÜPESİ..ERHAN AFYONCU
60.OSMANLI PADİŞAHLARININ HAYAT HİKAYELERİ...YILMAZ ÖZTUNA
61.BİZİM DİPLOMATLAR..BİLAL N.ŞİMŞİR
62.KİM VAR İMİŞ BİZ BURADA YOĞ İKEN..CEMAL KAFADAR
63.RÜZGARIN GÖLGESİ..CARLOS RUIZ ZAFON
64.MELEĞİN OYUNU..CARLOS RUIZ ZAFON
65.ORTA DOĞU..TAYYAR ARI
66.ABD-ORTA DOĞU-TÜRKİYE..HALUK GERGER
67.ORTA DOĞU.. BERNARD LEWIS
68.ON BİR CUMHURBAŞKANI ON BİR ÖYKÜ.. CÜNEYT ARCAYÜREK
69.ÖFKELİ YILLAR...ALTAN ÖYMEN
70.ATATÜRK'TEN SONRA BUGÜNLERE NASIL GELDİK ?..CÜNEYT ARCAYÜREK
71.ÇANKAYA...CÜNEYT ARCAYÜREK
72.DEMOKRASİNİN İLK YILLARI..C.ARCAYÜREK
73.YENİ İKTİDAR,YENİ DÖNEM..C.ARCAYÜREK
74.BİR İKTİDAR,BİR İHTİLAL..C.ARCAYÜREK
75.NEREDEYSE BİR BALİNA..STEVE JONES
76.MOSSAD GİZLİ TARİHİ...GORDON THOMAS
77.BARIŞA SON VEREN BARIŞ...DAVID FROMKIN
78.SULARIN GETİRDİĞİ PADİŞAH..CAHİT ÜLKÜ
79.TANK SESİYLE UYANMAK..HASAN CEMAL
80.BİR MANİNİZ YOKSA.. ...AYFER TUNÇ
81.ALATURKAFRANKA..ERCAN ÇİTLİOĞLU
82.SUÇUMUZ MÜKEMMEL OLMAK..S.DUMAN
83.DARBE...STEPHEN KINZER
84.ÖZAL HİKAYESİ..HASAN CEMAL
85.TURGUT NEREDEN KOŞUYOR ? ..E.ÇÖLAŞAN
86.YEDİ TEPE ANADOLU...ALİ CANİP OLGUNLU
87."K", "DERBEDER BİR KAHİN"...CANSU YILMAZÇELİK
88.LATİFE HANIM...İPEK ÇALIŞLAR
89."K",YIKIK BİR SARAYDIR DÜNYA..PERİHAN ÖZCAN
90.BEYAZ PERDEDE KIRMIZI FİLMLER.. ATİLLA DORSAY
91.TEK ADAM..Ş.SÜREYYA AYDEMİR
92.DAHİLER VE AŞKLARI...ÖZCAN ERDOĞAN
93.HAYATIM KİTAP..YAŞAR AKSOY
94.BOĞAZİÇİ ŞINGIR MINGIR..SALAH BİRSEL
95.BİR EKONOMİK TETİKÇİNİN İTİRAFLARI...JOHN PERKİNS
96.CUMHURİYET TARİHİ YALANLARI 1. VE 2. CİLT...SİNAN MEYDAN
97. KOMPLO TEORİLERİ..EROL MÜTERCİMLER
98.ÖNCE KADINLAR VE ÇOCUKLAR..SUNAY AKIN
99.BİR ÇİFT AYAKKABI..SUNAY AKIN
100. BENİM CUMHURİYET'İM..EMİNE UŞAKLIGİL
101.DARAĞACINDA ÜÇ FİDAN..NİHAT BEHRAM
102.NEREYE..CAN DÜNDAR
103.İSTANBUL'DAN SAYFALAR..İLBER ORTAYLI
104.BİZİM İZMİRİMİZ..MELİH GÜRSOY
105.GİZLENEN TARİH..BRİAN HAUGHTON
106.BERGAMA DÜŞLERİMİN ŞEHRİ,İZMİR SEVDAM..SELAHATTİN TURAL
107.GÖLGEDEKİLER..CAN DÜNDAR
108.KIRMIZI BİSİKLET..CAN DÜNDAR
109.YAKAMDAKİ YÜZLER..CAN DÜNDAR
110.GEÇMİŞ AYRINTIDA SAKLIDIR..CEMİL KOÇAK